Alimlər iki sütun arasında namaz qılmaq barədə ixtilaf etmişlər. Bəziləri bunun icazəli, bəziləri isə məkruh olduğunu qeyd etmişlər.
Lakin yekdilliklə zərurət vaxtı bunun icazəli olduğunu demişlər.
Xalil Əhməd əs-Səhəranfuri əl-Hənəfi “Bəzlul məchud:4/339” kitabında
demişdir: “Zərurət vaxtı onun (sütunlar arasında cərgələri düzməyin) icazəli
olmasında heç bir ixtilaf yoxdur.”
Bir sıra hədislərdə iki sütun arasında namaz qılmaq barədə qadağa gəlmişdir.
Həmin hədislərdə gələn qadağaya bir neçə səbəb göstərilmişdir. Bunu İbn Həcər
“Fəthul bəri” əsərində qeyd etmişdir. Qadağaya göstərilən bəzi səbəblər:
1-Sütunların cərgəni pozmasıdır.
2-Sütunların arasının ayaqqabı qoyulan yer olmasıdır.
3-Sütunların arasının mömin cinlərin namaz qıldıqları yer olmasıdır.
Lakin fəqihlər daha çox qadağaya səbəb kimi sütunlar arasında durmağın cərgələri
pozmasını göstərmişlər.
Buna dəlil isə Muaviyə ibn Qurranın öz atasından rəvayət etdiyi hədisdir:
“Peyğəmbərin (salləllahu aleyhi və səlləm) dönəmində bizə sütünların arasında cərgələri
düzmək qadağan edilir və biz (orada durduqda) oradan qovulurduq.”
Habelə Hakimin rəvayət etdiyi və səhih saydığı hədis göstərilmişdir: Ənəs rəvayət
edib demişdir: “Sütunlar arasında namaz qılmayın və cərgələri tamamlayın.”
Demişlər ki, sütunlar arasında namaz qılmaq barədə gələn qadağa və cərgələrin
tamamlanması barədə gələn əmr sütunların cərgəni pozduğuna dəlalət edir.”
Hənəfilərin məzhəbi:
Hənəfilərə görə imamın sütunların arasında durması məkruhdur.
Muhamməd Əmin ibn Ömər ibn Abidin əl-Hənəfi “Raddul muhtər alə-d-durril
muxtər:1/646” demişdir: “Mi`racu-d-dirayə” kitabının imamlıq fəslində gəlmişdir:
“Əbu Hənifədən rəvayət olunan ən səhih görüş onun bu sözləridir: “İmamın iki
sütun arasında yaxud məscidin bir küncündə və ya tərəfində yaxud sütuna tərəf
durmasını məkruh görürəm. Çünki bu, ümmətin əməlinə müxalifdir.”
Hənəfilərə görə tək namaz qılan şəxsin sütunlar arasında namaz qılması məkruh
deyil.
Əşrəf ət-Təhənəvi əl-Hənəfi “İ`ləu-s-sunən:4/382” kitabında demişdir: “Tək
namaz qılan şəxsə sütunlar arasında durmaq məkruh deyil.”
Hənəfilərin cumhuruna görə məmumların camaat namazında sütunların arasında
cərgələri düzmələri icazəlidir.
Xalil Əhməd əs-Səhəranfuri əl-Hənəfi “Bəzlul məchud:4/341” kitabında
demişdir: Ənəsin iki hədisinə gəldikdə isə, həmin rəvayətlər Peyğəmbərin (salləllahu
aleyhi və səlləm) Kəbədə iki sütun arasında namaz qılmasına dair ondan gələn səhih
hədis ilə öz qüvvəsini itirir. Bu zaman sütunlar arasında namaz qılmağın yalnız
və yalnız icazəli olduğunu demək qalır. Bu isə həmin mövzuda ən ədalətli və
güclü görüşdür.”
Səhəranfurinin qeyd etdiyi Ənəsin iki hədisi isə bunlardır:
Birinci rəvayət: Abdul-Hamid ibn Mahmud (radıyəllahu anhu) demişdir: “Ənəs
ibn Malik ilə birgə cümə namazını qıldıqda bizi sütunlar tərəfə sıxışdırdılar və
(bəzimiz) irəli (bəzimiz isə) geri çəkildik. Ənəs dedi: Biz Peyğəmbərin (salləllahu
aleyhi və səlləm) dönəmində bundan qorunardıq.” Əbu Davud rəvayət etmişdir.
İkinci rəvayət: Ənəs ibn Malik (radıyəllahu anhu) demişdir: “Bizə Peyğəmbərin
(salləllahu aleyhi və səlləm) dönəmində sütunlar arasında namaz qılmaq qadağan
edilərdi. Dedi: Sütunların arasında namaz qılmayın və cərgələri düzəldin.”
Hakim rəvayət etmişdir.
əs-Səhəranfuri əl-Hənəfi dedi: “Onlar bunun məkruh olmasına bu hədisi (Əbu
Davudun) hədisini və İbn Macənin Muaviyə ibn Qurradan, onun da atasından rəvayət
etdiyi hədisi dəlil gətirmişlər: “Peyğəmbərin (salləllahu aleyhi və səlləm) dönəmində
bizə sütunların arasında cərgələri düzmək qadağan edilər və biz oradan
qovulardıq.” Onların bu hədislər ilə məkruhluğa dəlil gətirmə yönü ondan ibarətdir
ki, Əbu Davudun və qeyrisinin Ənəsdən təxric etdikləri hədis, habelə Hakimin Ənəsdən
təxric etdiyi və səhih saydığı hədis mütləqdir (yəni orada cərgələr qeyd
edilmir.) Muaviyə ibn Qurranın atasından rəvayət etdiyi hədis isə camaat namazı
ilə müqayyəddir. Bu zaman mütləq rəvayət müqayyəd rəvayətə buraxılır və qadağa
imamın və tək qılanın namazına deyil sırf olaraq məmumların sütunların arasında
namaz qılmalarına aid edilir. Bunun cavabı: Onların əsas dəlili olan Muaviyə
ibn Qurranın hədisi zəifdir. Çünki hədisin isnadında Harun ibn Muslim əl-Bəsri
adlı şəxs vardır. O isə məchuldur.” (Bəzlul məchud:4/340)
Səhəranfurinin sözlərindən anlaşılır ki, sütunlar arasında camaat namazını
qılmağın məkruh olduğunu deyən şəxslərin əsas dəlili olan Muaviyə ibn Qurranın
rəvayəti zəifdir və dəlil olaraq yararsızdır. Belə olan halda mütləq rəvayət
müqayyəd rəvayətə buraxılmır. Çünki qeyd etdiyi kimi müqayyəd rəvayət səhih
deyil. Ənəsin mütləq rəvayətləri isə müəllifə görə Peyğəmbərin (salləllahu
aleyhi və səlləm) Kəbədə sütunların arasında namaz qılması ilə öz qüvvəsini
itirir və sütunların arasında camaat namazını qılmaq icazəli sayılır.
Muhamməd ibn Əhməd əs-Səraxsi “əl-Məbsut:2/32” kitabında demişdir: “İki
sütun arasında cərgələri düzmək məkruh deyil. Çünki o, uzun olmasa da (namaz
qılan) hər dəstəyə aid olan bir cərgədir. Sütunun cərgənin arasına girməsi isə
(yerə) goyulan əşyanın cərgəyə soxulması yaxud ayaqların arasında buraxılan
boşluq (ara) milsindədir. Bu isə imama uymağın səhihliyinə mane olmur və məkruhluğu
gərəkdirmir.”
Hənəfilər sütunların arasında cərgələri düzməyin icazəli olmasına bir necə
səbəb gətirmişlər:
1-Sütunların arasında cərgələri düzməyin məkruh olduğunu deyənlərin əsas dəlilləri
zəifdir. Mütləq rəvayətlər isə Peyğəmbərin Kəbədə sütunlar arasında namaz qılması
ilə qüvvədən düşür.
2-Sütunlar arasında camaat namazı qılmaq sütunlar arasında tək namaz
qılmağa qiyas edilir. Çünki sütunlar arasında tək namaz qılmağın caiz olması
sabit olmuşdur.
3-Sütunlar cərgəni pozmur və cərgədə məmumlar arasında müəyyən qədər aranın
yaranması imama uymağın səhihliyinə mane olmur və məkruhluğu gərəkdirmir.
Ancaq bəzi Hənəfi alimlərinin sözlərindən onların sütunlar arasında cərgələri
düzməyi məkruh gördükləri anlaşılır.
Hafiz Bədruddin əl-Ayni əl-Hənəfi “Umdətul qari şərh sahih buxari:4/284”
kitabında demişdir: “İnsan tək (munfərid) duracağı və camaat namazında
olmayacağı zaman onun iki sütun arasında namaz qılması qəbahətsizdir. (Buxari)
camaat namazından kənar qeydini vurğulamışdır. Çünki bu cür etmək cərgələri
pozur. Camaat namazında cərgələri düzəltmək isə tələb olunan işdir.” Habelə
“İ`ləu-s-sunən” kitabının müəllifi bu sözləri nəql etmişdir.
Malikilərin məzhəbi:
Malikilərin məzhəbinə əsasən imamın və tək namaz qılan şəxsin sütunların
arasında namaz qılması məkruh deyil. Habelə əgər məscid sıx olarsa, sütunların
arasında cərgələri düzmək icazəlidir. Məscid geniş olacağı zaman isə bunu etmək
məkruhdur.
İmam Malik demişdir: “Məscid sıx olacağı zaman iki sütun arasında cərgələri
düzmək qəbahətsiz işdir.” (əl-Mudəvvinə:1/195)
İbn Yunus əl-Məliki imam Malikin sözləri barədə demişdir: “Yəni cərgələrin
sütuna birləşik olması qəbahətsiz işdir və bu, cərgələrin pozulmasına dair gələn
qadağaya aid deyil. (Dedi): “İbn Məsud sütunların arasında namaz qılmağı məkruh
görmüşdü.” Yəni demək istəyir ki, məscid geniş olacağı zaman.
İbn Arafa əl-Məliki demişdir: “Mudəvvinə kitabından anlaşılır ki, məscid
geniş olduqda iki sütun arasında namaz qılmaq məkruhdur. “əl-Məbsut” kitabında
məkruh olmadığını demişdir. (ət-Təc val iklik limuxtəsar xalil:2/106-ci səh)
İbn Həbib əl-Məliki demişdir: “Qadağa, məscid sıx olacağı zaman cərgələri
pozmaq haqda gəlməmişdir. Qadağa yalnız məscid geniş olacağı zaman öz təsdiqini
tapır.” (Umdətul qari:4/286)
İbn əl-Arabi əl-Məliki demişdir: “Sıxlıq zamanı onun icazəli olmasında heç
bir ixtilaf yoxdur. Genişlik olacağı zaman isə camaat namazında məkruhdur. Tək
qılan şəxsə isə heç bir qəbahət yoxdur. Artıq Peyğəmbər (salləllahu aleyi və səlləm)
Kəbədə sütunlar arasında namaz qılmışdır.” (Aridətul əhvazi:2/27)
Zərqani “Şərhul muvatta:2/473” demişdir: “Hakim səhih isnadla Ənəsdən rəvayət
edir ki, Peyğəmbər (salləllahu aleyhi və səlləm) sütunların arasında namaz qılmağı
qadağan etmişdir. Onun bu feli isə qadağanın məkruhluğuna dəlalət edir.
Əhməd əd-Dərdir “əş-Şərhul Kəbir:1/331” demişdir: “Camaat üçün sütunlar
arasında namaz məkruh sayılmışdır.”
Nəvəvi “əl-Minhəc:4/226” kitabında demişdir: “Heç bir üzr olmayacağı zaman
Malikin bu əməlin məkruhluğu haqda sözləri müxtəlif gəlmişdir. Ona görə məkruhluq
səbəbi, bu felin cərgəni pozması və insanın yaxın divara yönəlik namaz
qılmamasıdır.”
Bir sözlə, Malikilərə görə ehtiyac olmadıqda sütunların arasında cərgələrdə
durmaq məkruhdur. Çünki bu zaman sütun cərgəni pozur.
Şafiilərin məzhəbi:
Şafiilərin məzhəbinə əsasən imamın, tək namaz qılan şəxsin və camaatın
sütunlar arasında namaz qılması məkruh deyil.
Muhamməd ibn Əhməd ər-Ramli “Fətəva-r-ramli:1/232” kitabında demişdir: Sual:
İnsanın məscidin sütunlarından olan iki sütunun arasında namaz qılması məkruhdurmu?
Cavab verib demişdir: “İstər namaz qılan şəxs tək, istər imam, istərsə də, məmum
olsun qeyd olunan namaz məkruh deyil. Müstəsna hal insanın cərgədən ayrı
durmasıdır.”
Əbu Zəkəriyyə ən-Nəvəvi “əl-Minhəc:4/226” kitabında demişdir: “Bizdə (yəni
bizim məzhəbdə) sütunlar arasında namaz qılmaq məkruh deyil.”
İbn əl-Munzir “əl-Əusat:4/183” demişdir: “Bu haqda, (yəni Peyğəmbərin
sütunlar arasında cərgələri düzməyi) qadağan etməsi barədə Peyğəmbərdən (salləllahu
aleyhi və səlləm) sabit olan bir xəbər yoxdur.”
Hafiz İbn Həcər əl-Asqaləni “Fəthul bəri” əsərində demişdir: “Rafi`i “Şərhul
musnəd”də demişdir: Buxari bu hədisi, yəni İbn Ömərin Bilaldan rəvayət etdiyi hədisi
dəlil gətirmiş və camaat olmayacağı təqdirdə iki sütun arasında namaz qılmağın
qəbahətsiz olacağını demişdir. Habelə işarə etmişdir ki, tək namaz qılan şəxsin
sütunə tərəf namaz qılması daha münasibdur. Bu münasiblik ilə bərabər (tək
namaz qılana) onun arasında durmaq məkruh deyil. Camaat namazında isə iki sütun
arasında namaz qılmaq ona tərəf qılmaq kimidir.”
İbn Dəqiq əl-İid “İhkəmul əhkam:1/69” kitabında Bilalın hədisi barədə
demişdir: “Orada sütunlar arasında namaz qılmağın icazəli olmasına dəlil
vardır. Habelə Peyğəmbərin iki sütun arasında olan bir səmtdə namaz qılması və
həqiqi surətdə ona paralel durmaması ehtimalı olsa da həmin rəvayətdə sütunlar
və dirəklərin arasında namaz qılmağın icazəli olmasına dəlil vardır. Artıq
(başqa rəvayətlərdə) bu barədə məkruhluq gəlmişdir. Əgər həmin rəvayətlərin
isnadı səhih olmasa bu hədis (Bilalın hədisi) onun önünə çəkiləcək və rəvayətdə
gələn “iki sütun arasında” sözünün həqiqi mənasına əməl ediləcək. Əgər digər rəvayətlərin
isnadı səhih olsa qeyd etdiyimiz mənaya təvil ediləcək ki, o iki sütunun
arasında olan səmtdə namaz qılmışdır. Əgər (məkruhluq haqda gələn rəvayətlər) əsər
olsa müsnəd (yəni Peyğəmbərə qaldırılan rəvayət) önə çəkiləcək.”
Şafiilər sütunların arasında cərgələri düzməyin icazəli olmasına, demək
olar ki, Hənəfilərin göstərdiyi səbəbləri gətirmişlər. Onlar camaatı imama və tək
namaz qılana qiyas edərək sütunlar arasında cərgələr düzməyin icazəli olduğunu
demişlər. Habelə İbn Dəqiqin sözlərindən anlaşılır ki, onlara görə sütunlar
arasında cərgələri düzməyin qadağan edilməsi barədə gələn rəvayətlər səhih
deyil.
Ancaq bir sıra tədqiqçi şafii alimləri sütunlar arasında cərgələrdə durmağı
məkruh görmüşlər.
Belə ki, Hafiz ibn Həcər Rafiinin yuxarıda qeyd olunan sözlərinə əlavə edərək
demişdir: “Lakin bu sözlər mübahisəlidir. Çünki sütunlar arasında namaz qılmaq
barədə xüsusi qadağa gəlmişdir. Hakim Ənəsdən səhih isnadla bunu rəvayət
etmişdir. Habelə üç sünən kitabında həmin rəvayət vardır. Tirmizi onu həsən
saymışdır. Muhib ət-Tabəri dedi: Varid olan qadağadan ötrü bir sıra insanlar
sütular arasında cərgədə durmağı məkruh görmüşlər. Bunun hikməti cərgənin kəsilməsidir
yaxud da oranın ayaqqabı yeri olmasıdır. Qurtubi dedi: Onun məkruh olma səbəbi
olaraq rəvayət edilir ki, ora mömin cinlərin namaz qıldıqları yerdir.”
Hafiz əl-İraqi əş-Şafii “Tarhu-t-təsrib:5/142” kitabında İbn Dəqiqin qeyd
olunan sözlərini nəql etdikdən sonra demişdir: “Bu sözlər mübahisəlidir. Çünki
iki sütun arasında namazın məkruhluğu yalnız camaat namazı üçün gəlmişdir. Səbəb
isə sütunların cərgələri pozmasıdır. Ancaq əgər biri sütunların arasında tək
namaz qılsa yaxud imam camaat namazında onun arasında dursa yaxud çox
olmayacaqları və sütün onların arasını ayırmayacağı təqdirdə məmumlar onun
arasında namaz qılsalar, bu halda hər hansı bir adamın bunu məkruh gördüyünü
bilmirəm.”
Cələluddin əs-Suyuti “əl-Havi lil-fətəva:1/63” kitabında demişdir: “Buxari
səhih əsərində, "camaat namazından kənar sütunlar arasında namaz fəsli"
demiş, ardından buna dair Kəbədə namaz haqda İbn Ömərin Bilaldan rəvayət etdiyi
hədisi gətirmişdir. Hafiz ibn Həcər dedi: “Onun camaat namazından kənar qeydini
vurğulaması bu əməlin cərgələri kəsməsi səbəbilədir. Camaat namazında cərgələri
düzəltmək isə tələb olunan işdir. Rafi`i “şərhul musnəd”də demişdir: Buxari bu
hədisi dəlil gətirmiş və camaat olmayacağı təqdirdə iki sütun arasında namaz
qılmağın qəbahətsiz olacağını demişdir. Muhib ət-Tabəri dedi: Gələn qadağadan
ötrü bir sıra insanlar sütular arasında cərgədə durmağı məkruh görmüşlər. Məkruhluq
isə sıxlıq olmayacağı zamana aiddir. Bunun hikməti isə cərgənin pozulmasıdır.
Daha sonra dedi: Gətirdiyimiz hədislər, habelə məzhəb əhlinin və digər şərhçilərin
sözləri bu əməlin məkruh olması barədə açıq-aydındır. Bəzi yerlərdə isə fəzilətin
gedəcəyi açıq ifadə edilir.”
Hənbəlilərin
məzhəbi:
Hənbəlilərə görə imamın və tək namaz qılan şəxsin sütunların arasında namaz
qılması məkruh deyil. Ancaq cərgələr pozulacağı təqdirdə məmumların (namazda
imama uyan şəxslərin) sütunların arasında namaz qılmaları məkruhdur.
Şəmsuddin İbn Muflih əl-Hənbəli “əl-Furu`:2/39” kitabında demişdir: “Məmumların
sütunların arasında durmaları məkruhdur. Əhməd dedi: Çünki o, cərgəni pozur.”
İbn Qudamə əl-Hənbəli “əl-Muğni:2/27” əsərində demişdir: “İmamın iki sütun
arasında durması məkruh deyil.” İmam Əhməd dedi: “İmama sütunlar arasında
dayanmaq məkruh deyil.” Məmumların sütunların arasında durmaları isə məkruhdur.
Çünki bu, cərgələri pozur. Habelə İbn Məsud və Nəxai bunu məkruh görmüşlər. Həmçinin
bu, Huzeyfə və İbn Abbasdan rəvayət edilir. Ancaq İbn Sirin, Malik və rəy əhli,
habelə İbn Munzir bunu rüxsətli etmişlər. Çünki bunun yasaq olmasına heç bir dəlil
yoxdur. Bizdə isə Muaviyə ibn Qurranın öz atasından rəvayət etdiyi hədis
vardır: “Peyğəmbərin (salləllahu aleyhi və səlləm) dönəmində bizə sütünların
arasında cərgələri düzmək qadağan edilir və biz (orada durduqda) oradan
qovulurduq.” Çünki bu hərəkət cərgəni pozur. Lakin əgər cərgə iki sütunun arası
qədər balaca olarsa məkruh olmayacaq. Çünki bu halda cərgələr pozulmur.”
Habelə Əbu Davud rəvayət edib demişdir: İmam Əhməddən iki sütun arasında namaz
barədə soruşulduğu zaman onun belə dediyini eşitdim: Biz bunu yalnız (həmin əməl)
cərgəni pozduğu üçün məkruh görürük. Sütunlar bir birindən uzaq olacağı zaman
isə bunun məkruh olmayacağına ümid edirəm."
Abdus-Sələm ibn Teymiyyə əl-Harrani “əl-Muharrar fil fiqh:1/124” demişdir:
“Sütunlar arasında yalnız cərgə pozulacağı zaman durmaq məkruhdur.”
Mənsur ibn Yunus əl-Buhuti “ər-Raudul murbi`:1/264” demişdir: “Əgər cərgə
iki sütun arası qədər balaca olarsa (orada durmaq) qəbahətsiz olacaq.”
Bir sözlə Hənbəlilərin məzhəbinə görə cərgələr pozulacağı zaman məmumların
sütunların arasında durması məkruhdur. Onların buna gətirdikləri əsas dəlillərdən
biri Muaviyə ibn Qurranın rəvayətidir. Artıq qeyd olunmuşdur ki, bu əməli icazəli
görənlər, ələxsus Hənəfilər bu rəvayətin zəif və dəlil olaraq yararsız olduğunu
demişlər. Hənbəlilərdən gələn bir rəvayətdə isə gəlir ki, imama sütunların
arasında durmaq məkruh olmadığı kimi məmumlara da bunu etmək məkruh deyil. Hər
bir halda əgər buna lüzum yaranarsa iki sütunun arasında durmaq məkruh
olmayacaq. (Bax: əl-Muğni:2/220. Məsəil imam əhməd, rivayətu salih:1/259)
Daimi komitənin fətvası:
Fətvalar və elmi araşdırmalar üzrə daimi kömitənin fətvasında gəlmişdir: “Cərgələr
pozulacağı zaman sütunlar arasında durmaq məkruhdur. Məscidin sıx olacağı,
namaz qılanların isə çox olacaqları hal müstəsnadır.” (Fətəva-l-ləcnəti-d-dəimə:5/295)
Məsələ:
Bir sıra fəqihlər, ələxsus Hənbəli fəqihləri cərgələri pozan sütunun eni
barədə danışmış və sütunun cərgəni pozması üçün üç dirsək (zira`) yaxud üç
kişinin yerləşəcəyi yer enində olmasını qeyd etmişlər.
Şəmsuddin Muhamməd ibn Muflih “ən-Nukət val favaid aləl muharrər:1/124”
demişdir: “O cərgəni pozan miqdara toxunmamışdır. Sanki o bu məsələdə örfə
qayıdır. Bəzi əshabımız isə şərt qoymuşlar ki, cərgəni pozan sütunun eni üç
dirsək olmalıdır. Əks halda onun cərgəni pozması və ona xələl gətirməsi hökmü
sabit olmur. Bunu şeyx Vacihuddin qeyd etmişdir. Bu sözlər isə əshabdan irəlidəki
sözləri deyənin mənasını daşıyır: Əgər biri imamın solunda durar və onunla imam
arasında üç kişinin duracağı qədər boşluq qalarsa namazı səhih olmayacaq. Çünki
kişi bir dirsəyə yaxın məsafədə durmalıdır. Bunun çərçivəsini müəyyən etmək isə
təuqifi məsələdir. Burada isə təuqif yoxdur. Sütunlar arasında durmaq ehtiyacı
olacağı zaman bunu etmək məkruh olmayacaq. Buna bir toplum, o cümlədən “əl-Hidəyə”nin
şərində müəllif qəti əminlik ifadə etmişdir.”
Burhanuddin ibn Muflih “əl-Mubdi` fi şərhil muqni`: 2/93” kitabında
demişdir: “Bəziləri demişlər: Ehtiyac halını çıxmaqla sütunun eni üç (kişinin)
yeri qədər olur. Daha güclü görüş isə daha çox olması yaxud örfə qayıtmaqdır.”
Şeyx Salih ibn Useymin “əş-Şərhul mumti` alə zədil mustəqni`:238-239”
kitabında demişdir: “Müəllif dedi: “Cərgələri pozacağı zaman”. Müəllif məkruhluğun
hasil olması üçün onun cərgələri pozmasını şərt qoymuşdur. Cərgənin pozulma
miqdarı nədir? Bəziləri onu üç dirsək çərçivəsində etmişlər. Dedi: Sütun üç
dirsək (enində) olacağı zaman o cərgəni pozacaq. Bundan kiçik olan isə cərgəni
pozmur. Bəzi alimlər demişlər: Onun miqdarı üç kişinin duracağı yerdir. Üç
kişinin duracağı yer isə üç dirsəkdən daha azdır. Habelə deyilmişdir: Mötəbər
olan örfdür. Müəllifin sözləri bunu ifadə edir. Bundan kiçik olan sütunlar isə
balacadır və cərgələri pozmur. Ələxsus da həmin sütunlar bir-birindən uzaq
olacağı zaman. Bu sözlərə əsasən onun arasında durmaq məkruh deyil.”
Fəqihlərin bu həddi təyin etməkdə əsaslandığı məqama yuxarıda işarə
edilmişdir. Onlar cərgədə duran məmunun onu cərgədən ayıran həddi təyin etməyə
və hansı halda məmumun, cərgədə duran camaatdan kəsiləcəyinə nəzər yetirmişlər.
İbn Muflihin işarə etdiyi məqam məhz budur.
Lakin şeyx Salih ibn Useymin digər yerdə demişdir: “Səhih olan, sütunlar
arasında namaz qılmaq barədə qadağanın mütləq gəlməsidir. Səhabələr sütunlar
arasında duran adamları oradan qovardılar. Halbuki Peyğəmbərin (salləllahu
aleyhi və səlləm) məscidinin sütunları xurma ağacının gövdəsindən idi. Səhih
olan söz, fəqihlərin qeyd etdiyi həddin əsassız olmasıdır.” (Səməratu-t-tədvin
min məsəil ibn useymin: sual:148)
Yekun: Muaviyə ibn Qurranın atasından rəvayət etdiyi hədis, sütunların
arasında cərgələri düzməyi məkruh görən alimlərin əsas dəlillərindən biridir. Həmin
hədisin səhihliyi barədə isə müxtəlif sözlər deyilmişdir. Lakin bu mövzuda digər
rəvayətlər və əsərlər var və həmin rəvayətlərin təhqiq edilməsi gərəkdir. Ən
doğrusunu Allah bilir.
Yazar: Emil Cəfərli
Yazar: Emil Cəfərli